EMSAL KARARLAR

DAVA KONUSU
İşçi alacakları davası, sendikal ve ihbar tazminatının tahsili, sözleşmesinin deneme süreli kayıt içerdiği, tazminatsız ve bildirimsiz feshetme yetkisi, deneme süreli kayıt

DAVA ÖZETİ
Davacı, iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğini belirterek sendikal ve ihbar tazminatının tahsiline karar verilmesini istemiştir. Dosya içinde davacı ile davalı arasında deneme kaydı iş sözleşmesi yapıldığına dair yazılı bir belgeye rastlanmamıştır. İş sözleşmesinin deneme süreli kayıt içerdiğini, davalı işveren yazılı belge ile kanıtlamalıdır. Bu konuda kayıt sunulmadığına göre iş sözleşmesinin deneme süreli olmadığının kabulü ve dolayısı ile davacının ihbar tazminatı ve sendikal tazminat isteklerinin incelenmesi gerekir. Diğer taraftan, iş sözleşmesinde deneme süreli kayıt olduğu kabul edilse bile, tazminatsız ve bildirimsiz feshetme yetkisi sendikal hakları ortadan kaldırmayacağından, davacının sendikal nedenle fesih iddiası üzerinde durulmalı ve sendikal nedenin varlığı halinde sendikal tazminatı isteğinin kabulüne karar verilmelidir.

KARAR
Davacı, iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğini belirterek sendikal ve ihbar tazminatının tahsiline karar verilmesini istemiştir.

Yerel mahkemece, davanın reddine karar verilmiştir.

Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

KARAR : Davacı vekili, davalı işyerinde 08.08.2006 tarihinde işe giren ve 31.08.2006 tarihinde ... Sendikasına üye olunan davacının iş sözleşmesinin 04.09.2006 tarihinde sendikal faaliyette bulunması ve üye olması nedeni ile haksız olarak feshedildiğini iddia ederek, ihbar tazminatı ve sendikal tazminatın davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı vekili, davacı işçinin iş sözleşmesinin deneme süresi içinde yetersizliği nedeni ile feshedildiğini, sendikal neden bulunmadığını, deneme süresi içinde fesihten dolayı davacının tazminata hak kazanmayacağını, davanın reddi gerektiğini savunmuştur.

Mahkemece savunmaya değer verilerek, davalı işyerinde bir kısım işçiler yönünden iş aktinin sendikal sebeple feshedildiği ispatlanmış ise de, davacı işçinin iş akdinin deneme süresi içerisinde feshedildiği, davacı işçinin davranışları, fesih sebepleri ve davacı işçinin 08.08.2006 tarihinde işe başlayıp 04.09.2006 tarihine kadar işyerinde çok kısa bir süre çalıştığı da dikkate alındığında, işverence fesih hakkının kötüye kullanıldığı ispatlanmadığı gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.

4857 Sayılı İş Kanunu'nun 15. maddesi "Deneme süreli iş sözleşmesi" kenar başlığı altında düzenlenmiştir. Anılan maddenin ikinci fıkrasında da tarafların iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedilebilmeği vurgulamıştır. İlke olarak süresinde yapılan fesih derhal fesihtir. Deneme süresini bekleme zorunluluğu bulunmamaktadır. Deneme süresi kararlaştırıldığında, deneme süresini kapsayan tek bir sözleşme bulunmaktadır. Diğer iş sözleşmeleri gibi tarafların hak ve borçları söz konusudur. İşçi iş görme sadakat, özen, itaat yükümlülüğü; işveren ücret ödeme, işçiyi gözetme, eşit davranma yükümlülüğü bulunduğu gibi, rekabet yapmama yasağına tabidir. Deneme süresi içerisinde işçi sendikaya üye olabilir, grev hakkını kullanabilir, toplu iş sözleşmesinden yararlanabilir. Deneme süresi geçtikten sonra, bu süre kıdeme bağlı hakların hesaplanmasında dikkate alınır.

Deneme süreli kayıt içeren iş sözleşmesini diğer iş sözleşmelerinden ayıran en önemli unsur, deneme süresi öngörmesidir. Asıl olan iş sözleşmesinin deneme süresi söz konusu olmaksızın yapılmasıdır. İş sözleşmesinin deneme süresi kaydıyla yapılmış olması, istisnai bir durumdur. İşçinin işe yeni girmiş olması ise, tek başına, deneme süresinin taraflarca öngörülmüş olduğunun delili sayılmaz. İşçinin işe girdiği tarihten başlayarak iki ay geçmeden iş sözleşmesini, kendisinin veya işverenin ihbar öneli vermeden feshetmesi, deneme süresi kaydını göstermez. Bunun içindir ki, başkaca delil ve belirtiyle kanıtlanmış olmadıkça, deneme süresinin varlığını iddia eden taraf, istisnai durumu ileri sürmüş olduğundan, bu iddiasını ispatla yükümlü tutulmalıdır. Zira, kurala aykırı bir durumu iddia eden, iddiasını ispatla yükümlüdür. Deneme süreli iş sözleşmesinin şekli konusunda yasada açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak özellikle ispat yükü açısından yazılı yapılması gerekir. Yazılı yapılması geçerlilik şartı değil, ispat şartıdır.

Sendika özgürlüğü Anayasaca güvence altına alınan sosyal ve klasik temel haktır. Anayasa madde ikideki ifadesini bulan "sosyal devlet" ilkesinin gerçekleşmesine aracı olur. Öte yandan Anayasamızın 51. maddesinin incelemesinden de sendika özgürlüğünün klasik bir temel hak olduğu ortaya çıkmaktadır. Anılan maddenin içeriğinden sendika özgürlüğünün bireysel ve toplu sendika özgürlüğünü kapsayan çifte temel hak özelliği anlaşılmaktadır. İşçinin sendika kurma, sendikaya üye olma özgürlüğüne pozitif sendika özgürlüğü denir. İşçiler önceden izin almadan sendikalar ve üst kuruluşlar kurma hakkına sahip oldukları gibi, sendikalar serbestçe üye olabilecekler, üyelikten çekilebileceklerdir. Öte yandan 2821 sayılı Sendikalar Kanunu 22. maddeye göre sendikaya üye olma serbest olup, hiç kimse sendikaya üye olmaya veya üye olmamaya zorlanamaz. Uluslar arası sözleşmelerden 87, 98, 151 sayılı sözleşmeler, sendikal özgürlükleri koruyucu hükümler getirmiştir.

2821 Sayılı Sendikalar Kanunu'nun 31. maddesi sendikaya üye olup olmama hürriyetinin teminatı olarak düzenlenmiştir. İşçinin sendikal faaliyetlerde bulunmaları, sendikaya üye olmaları ve sendikaya üye olmamaları nedeniyle işten çıkarılmayacağı 4. fıkrada belirtildikten sonra, işverenin aykırı hareket etmesi halinde bir yıllık ücretinden az olmamak üzere tazminata hükmedileceği vurgulanmıştır.

Görüldüğü gibi sendikal haklar en üst normlarca korunmaktadır. Her ne kadar 4857 Sayılı Kanun'un 15. maddesiyle 2821 sayılı Kanunun 22,31 ve Anayasanın 51. maddesi çatışmakta ise de, bu halin varlığı halinde dahi üst norm olan Anayasaya üstünlük tanınacağı açıktır.

Deneme süresinde çalışan bir işçiye yasalarca toplu iş sözleşmesinden yararlanma hakkı, grev hakkı, sendikaya üye olma hakkı verilirken onu koruyucu normlardan yararlandırmamak mümkün değildir. Kaldı ki 2821 sayılı Kanunda yararlandırmayı engelleyici açık bir norm bulunmamaktadır.

Deneme süreli iş sözleşmesinde, süre dolmadan fesih yetkisinin kullanan tarafın, fesih nedenini belirtmesine gerek yoktur. Ancak deneme süresi içinde iş sözleşmesinin feshinde bir neden gösterilmiş veya iş sözleşmesinin diğer tarafı fesih hakkının kötüye kullanıldığını iddia etmiş ise, bu neden ve fesih hakkının kötüye kullanılıp kullanılmadığı üzerinde durulmalıdır. Ayrıca, iş sözleşmesinin deneme süresi içinde haklı veya geçerli neden olmadan tazminatsız ve bildirimsiz feshetme yetkisinin, sendikal hakları ortadan kaldırmaması gerekir.

Dosya içeriğine göre davacının davalı işyerinde 08.08.2006 tarihinde çalışmaya başladığı, 31.08.2006 tarihinde Çimse İş Sendikasına üye olduğu ve iş sözleşmesinin 04.09.2006 tarihinde "yetersizliğinin tespit edilmesi, deneme süresi içinde beklenen performansa sahip olmaması" gerekçe gösterilerek feshedildiği anlaşılmaktadır.

Dosya içinde davacı ile davalı arasında deneme kaydı iş sözleşmesi yapıldığına dair yazılı bir belgeye rastlanmamıştır. İş sözleşmesinin deneme süreli kayıt içerdiğini, davalı işveren yazılı belge ile kanıtlamalıdır. Bu konuda kayıt sunulmadığına göre iş sözleşmesinin deneme süreli olmadığının kabulü ve dolayısı ile davacının ihbar tazminatı ve sendikal tazminat isteklerinin incelenmesi gerekir.

Diğer taraftan yukarda açıklandığı üzere, iş sözleşmesinde deneme süreli kayıt olduğu kabul edilse bile, tazminatsız ve bildirimsiz feshetme yetkisi sendikal hakları ortadan kaldırmayacağından, davacının sendikal nedenle fesih iddiası üzerinde durulmalı ve sendikal nedenin varlığı halinde sendikal tazminatı isteğinin kabulüne karar verilmelidir. Yazılı şekilde sonuca gidilmesi hatalıdır.

Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 11.05.2009 gününde oybirliği ile karar verildi.